Dịch âm

Tổ giáo tông trung hữu nhị môn
Thập độ vạn hạnh xưng vi tôn
Sơ danh chỉ quán trợ tân học
Hậu thành định huệ Bồ-đề căn

Duy nhất pháp
Tợ song phân
Pháp tánh tịch nhiên thể chân chỉ
Tịch nhi thường chiếu diệu quán tồn

Định vi phụ, Huệ vi mẫu
Năng tú thiên thánh chi môn hộ
Tăng trưởng căn lực dưỡng Thánh thai
Niệm niệm xuất sanh thành Phật Tổ

Định vi tướng, Huệ vi tướng
Năng bậc tâm vương thành vô thượng
Vĩnh tác quần sanh chứng đạo môn
Tức thị cổ Phật Bồ-đề dạng

Định như nguyệt
Quang thước ngoại đạo tà tinh diệt
Năng khiêu trí cự chuyển phân minh
Tư nhuận đạo nha trừ ái kiết

Huệ như nhật
Chiếu phá vô minh chi ám thất
Năng linh tà kiến ngu phu thiền
Tận thành Bát-nhã Ba-la-mật

Thiểu thời mặc, sát-na tĩnh
Tiệm tiệm tăng tu thành chánh định
Chư thánh giảo lượng công bất đa
Chung kiến linh đài chi diệu tánh

Tế văn pháp tài lịch nhĩ
Năng huân thức tạng giác chủng khỉ
Nhất niệm hồi quang chánh trí khai
Tu du thành Phật pháp như thị

Thiền định lực bất tư nghì
Biến phàm vi thánh sát-na thì
Vô biên sanh tử căn do đoạn
Tích kiếp trần lao sào huyệt đọa

Trạm tâm thủy, tịnh ý châu
Quang thôn vạn tượng thướt thiên đồ
Khoái khai kỷ nhãn vô hà ế
Tam giới nguyên vô nhất pháp câu

Giác quán tặc, ứng thời khắc
Phan duyên bệnh du nhiên tịnh
Đảng niệm cấu hề tẩy hoặc trần
Hiển pháp thân hề kiên huệ mệnh

Như đoạn sơn, nhược đình hải
Thiên phiên địa phú chung vô cải
Oánh tợ lưu ly hàm bảo nguyệt
Du nhiên vô ký nhi vô đãi

Bát-nhã huệ mạc năng lường
Tự nhiên tùy xứ lý tâm quang
Vạn hạnh môn trung vi đạo thủ
Nhất thiết thời trung xưng Pháp vương

Kiệt khổ hải, toái tà sơn
Vọng vân quyển tận phiến thời gian
Bần nữ thất trung kim đốn hiện
Tráng sĩ ngạch thượng châu tiệm hoàn

Trảm si võng, tài dục lưu
Đại hùng uy mãnh cánh vô trù
Năng linh thiết sàng đồng trụ lãnh
Đốn sử ma oán nghiệp quả hưu

Hòa tránh tụng, thành hiếu nghĩa
Phổ hiện quần sanh chư Phật trí
Biên tà ác huệ tận triều tông
Lũ nghĩ côn bằng tề thọ ký

Thiên tu định thuần âm
Lạn vật khô chánh mạng
Nhược tương chánh huệ chiếu thiền na
Tự nhiên vạn pháp minh như cảnh

Thiên tu huệ thuần dương
Khô vật thành ô trệ
Tu bằng diệu định trợ Quán môn
Như nguyệt phân minh trừ vụ ế

Khuyến đẳng học mạc thiên tu
Tùng lai nhất thể vô nhị đầu
Tợ cầm lưỡng dực phi không giới
Như xa nhị luân thừa bạch ngưu
Tức hướng phàm đồ trừng giác ngạn
Tiện ư nghiệp hải phiếm từ chu

Hoặc sự định
Chế chi nhất xứ vô bất cánh

Hoặc lý định
Duy đương trực hạ quán tâm tánh

Hoặc sự quán
Minh chư pháp tướng sanh trù toán

Hoặc lý quán
Đốn liễu vô nhất vô na bạn

Định tức huệ
Phi nhất phi nhị phi tâm kế

Huệ tức định
Bất đồng bất biệt tuyệt quan thính

Hoặc song vận
Tức tịch nhi chiếu thông chơn huấn

Hoặc câu mẫn
Phi định phi huệ siêu thường chuẩn

Nhất trần nhập định chúng trần khỉ
Bát-nhã môn trung thành pháp nhĩ
Đồng tử thân trung Tam-muội thì
Lão nhân thân phân đàm chân quỹ

Năng quán nhất cảnh vạn cảnh đồng
Cận trần viễn sát vô bất thông
Chân như lộ thượng luận sanh tử
Vô minh hải lý diễn viên tông

Nhãn căn năng tác tỷ Phật sự
Sắc trần nhập định hương trần khỉ
Tâm cảnh thường đồng kiến tự sai
Thùy ngôn bất tín ba nguyên thủy

Phi tịch phi chiếu tuyệt ngôn tư
Nhi tịch nhi chiếu công vô tỷ
Quyền thật song hành xiển chánh đồ
Thể dụng cánh tư hàm diệu chỉ

Khuyến chư tử vật hư khí
Quang âm như tiễn như lưu thủy

Tán loạn toàn nhơn khuyết định môn
Tán loạn toàn nhơn khuyết định môn
Ngu manh chỉ vị khuy chơn trí

Chân thật ngôn tu nhập nhĩ
Thiên kinh vạn luận đồng tiêu ký
Định huệ toàn công bất tạm vong
Nhất niệm đốn quy chân giác địa

Định tu tập, Huệ tu văn
Vật sử linh đài nhất điểm hôn
Hiệp bảo chi thọ sanh hào mạt
Tích tiệm chi công thành bảo tôn

Di hầu học định sanh thiên giới
Nữ tử tài tư nhập đạo môn
Tự lợi lợi tha nhân quả bị
Nhược trừ định huệ mạc năng luận.

Dịch Nghĩa

Cửa ngõ vào tông vốn có hai
Mười độ muôn hạnh trân quý thay
Trước nêu chỉ quán giúp tân học
Sau thành ĐỊNH HUỆ cội nguồn đây

Chỉ có một pháp
Mà dường chia hai
Pháp tánh tịch nhiên là Chân Chỉ
Tịch mà thường chiếu Diệu Quán đây.

Huệ là mẹ, Định là cha
Cửa ngõ ngàn muôn thánh sanh ra
Nuôi lớn Thánh thai thêm căn lực
Chứng thành Phật Tổ chẳng đâu xa

Định như quan võ, Huệ quan văn
Tăng trưởng Bồ-đề vô thượng căn
Cửa ngõ để quần sanh chứng đạo
Cổ Phật là đây quá rõ ràng

Định như nguyệt quang
Muôn sao tà đạo thảy tiêu tan
Định khơi đuốc tuệ xua ngu tối
Thấm nhuần mầm đạo ái kiết tan

Huệ như nhật tinh
Xua tan bóng tối của vô minh
Bao nhiêu tà kiến, thiền ngu muội
Thảy đến bờ Bát-nhã vô sinh

Từng khắc yên, từng khắc tĩnh
Dần dần tiến tu thành chánh định
Nào phải thật ngữ hay thánh ngôn
Rốt cuộc vẫn nhập vào diệu tánh

Vừa nghe pháp thoảng qua tai
Huân vào tạng thức Bồ-đề khai
Một niệm quy hồi thông trí tuệ
Sát-na thành Phật chính là đây

Sức thiền định khó nghĩ bàn
Phàm phu nhất niệm nhập thánh bang
Căn để tử sanh chừ dứt sạch
Hang ổ trần lao kiếp kiếp tan

Nước tâm lặng, ngọc ý trong
Vạn tượng sum la thảy hiện đồng
Mở con mắt huệ không tỳ vết
Ba cõi này một pháp cũng không

Giặc giác quán đến thời tiêu tán
Bệnh phan duyên tới lúc sạch băng
Niệm cấu sạch chừ tẩy trần lao
Pháp thân hiện chừ vững huệ mạng

Như chẻ núi, ngăn biển khơi
Trời long đất lở chẳng đổi dời
Sáng tợ trăng ngần trong ngọc quý
Ngời ngời hiện tỏa chiếu thảnh thơi

Trí Bát-nhã khó nghĩ bàn
Tự nhiên tùy xứ hiện tâm quang
Đứng đầu dẫn đạo trong muôn hạnh
Làm vua các pháp mọi thời gian

Cạn bể khổ, vỡ núi tà
Mây mờ cuốn sạch trong sát-na
Cô gái nhà nghèo nay được ngọc
Trên đầu tráng sĩ hiện châu ra

Dứt lòng dục, chém lưới nghi
Đại hùng uy mãnh khó ai bì
Giường sắt cột đồng chừ mát lạnh
Khiến cho ma nghiệp cũng dừng đi

Biến tranh cãi, thành hiếu nghĩa
Hiện khắp quần sanh chư Phật trí
Ác kiến tà tâm thảy về nương
Tất cả côn trùng được thọ ký

Riêng tu Định thuần âm
Chánh mạng bị tổn thương
Định ấy nếu soi bằng trí tuệ
Tự nhiên các pháp sáng như gương

Riêng tu Huệ thuần dương
Khô khốc chẳng thông đường
Quán môn kết hợp cùngTam-muội
Như trăng sáng tỏ dứt mù sương

Khuyên người chớ chấp ở bên nào
Xưa nay một thể có hai đâu
Tợ đôi cánh nhạn trong trời rộng
Như là hai bánh của xe trâu
Bến Giác hiện bày trên lối mộng
Thuyền Từ lướt khỏi biển nghiệp sâu

Hoặc Sự định
Định tâm một chỗ gì chẳng tĩnh

Hoặc Lý định
Ngay nơi lý ấy quán tâm tính

Hoặc Sự quán
Rõ các pháp tướng sanh tính toán

Hoặc Lý quán
Rõ ngay không một, không đa dạng

Định là huệ
Không một không hai không tính kể

Huệ tức định
Chẳng đồng chẳng biệt chẳng quan thính 2

Hoặc cả hai
Ngay Tịch là Chiếu rõ chẳng sai

Hoặc dứt tuyệt
Không Định không Huệ thành siêu việt

Một trần nhập định bao trần khởi
Pháp môn Bát-nhã vốn như thị
Khi còn trai trẻ tu Tam-muội
Đến lúc già rồi nói diệu lý

Quán hết các pháp thảy huyền đồng
Trần cảnh xa gần đâu chẳng thông
Trên nẻo chân như bàn sanh tử
Ngay nơi biển nghiệp nói viên tông

Mắt có thể làm chuyện của mũi
Sắc trần nhập định hương trần khởi
Tâm cảnh đồng nhau, tri kiến sai
Sóng nguyên là nước vốn chẳng hai

Không Tịch không Chiếu bặt ngôn ý
Mà Tịch mà Chiếu kém hơn chi
Quyền thật song hành nêu chánh đạo
Thể dụng nương nhau hiển diệu lý

Khuyên hàng hậu học chớ buông xuôi
Thời gian tên bắn, nước tuôn trôi Tán

Vì không tu định thành ra loạn
Vì không tu định thành ra loạn
Không huệ nên thành ngu muội thôi

Nghe lời chân thật để vào tai
Thiên kinh vạn luận nhớ đừng sai
Định huệ đừng bao giờ xao lãng
Nẻo về bến giác ở ngay đây

Định phải tập, Huệ phải nghe
Chớ để tâm lạc vào cõi mê
Cây to ắt sanh nhiều nhánh nhóc
Của báu nhờ công tích tụ về

Di hầu học định được sanh thiên
Nữ giới tư duy nhập cửa thiền
Nhân quả lợi tha đều đủ cả
Nếu không định huệ chớ huyên thuyên.