PNO - Hàng trăm cổ vật bị đánh cắp vừa được trả lại cho Afghanistan với sự giúp đỡ của Viện bảo tàng Anh, cảnh sát và các lực lượng biên phòng Anh. Đây chỉ là một phần của những gì đã bị đánh cắp từ viện bảo tàng quốc gia Afghanistan và các điểm khai quật khảo cổ trong những thập niên gần đây.

Afghanistan nằm trên con đường tơ lụa nổi tiếng vào thuở xa xưa, nên có rất nhiều thương lái và các đoàn quân chinh phục qua lại lãnh thổ này. Họ để lại dấu tích bằng những đồ vật bị chôn vùi dưới đất hàng ngàn năm. Có mặt trong buổi trao lại 843 món đồ cổ cho Afghanistan, tổng lãnh sự Colin Crokin của Vương quốc Anh ở đất nước này cho biết: “Những cổ vật này là chứng nhân lịch sử của nền văn hóa Afghanistan phong phú. Ở một chừng mực nào đó, những đồ vật này tượng trưng cho cuộc đấu tranh vì sự thống nhất và hòa bình ở Afghanistan. Nhiều cổ vật bị thất lạc trong cuộc nội chiến nay đã được tìm thấy và chuyển lại cho nhân dân Afghanistan”.

Trong số những cổ vật được bàn giao, có một vài món được cảnh sát và lực lượng biên phòng Anh phát hiện. Những cổ vật khác được tìm thấy trong các bộ sưu tập cá nhân và được những nhà hảo tâm mua lại trước khi chuyển giao cho Afghanistan. Trong số những cổ vật có giá trị nhất trong cuộc bàn giao này, có tượng Phật bằng đá được chế tác từ thế kỷ thứ hai. Vốn là một cổ vật thuộc bộ sưu tập của viện bảo tàng, bức tượng bị thất lạc từ thập niên 90 sau nhiều cuộc cướp đoạt của các lực lượng vũ trang khác nhau. Trong những năm gần đây, người ta phát hiện bức tượng ở trong tay một nhà sưu tập người Nhật, nhưng ông này từ chối trả lại cho viện bảo tàng.

Trong lúc viện bảo tàng không có cơ sở pháp luật nào để buộc nhà sưu tập phải trao trả bức tượng, một nhà sưu tầm người Anh vốn có nhiều cảm tình với lịch sử Afghanistan đã vào cuộc. Ông bỏ ra hàng trăm ngàn bảng để mua bức tượng rồi tặng lại cho viện bảo tàng. Bây giờ, bức tượng vẫn còn nguyên vẹn sau 20 năm chu du nhiều nơi ở châu Á và đang được trưng bày ở viện bảo tàng.

Có mặt tại buổi bàn giao các cổ vật, bộ trưởng văn hóa Sayed Masaddeq Khalili của Afghanistan cho biết: “Tìm lại được những cổ vật này là điều rất quan trọng đối với chúng tôi, vì đó là một phần của những di sản văn hóa và lịch sử của Afghanistan đã bị đánh cắp trong suốt ba thập kỷ chiến tranh”. Từ 2001, có khoảng 9.000 cổ vật được trả lại cho Afghanistan. Giám đốc Omara Khan Masoudi của viện bảo tàng Afghanistan giới thiệu 20 cổ vật từng có mặt trong bộ sưu tập của viện trước cuộc nội chiến. Trong số đó, có một bộ trang trí bằng ngà voi được chạm trổ rất tinh tế mà người ta thường dùng để ốp vào các món đồ gỗ. Ông nói: “Đối với tôi, những cổ vật đã được đăng ký ở viện bảo tàng đều rất quan trọng, như bộ trang trí bằng ngà voi, tượng Phật, hay những đồ vật bằng đồng rất xưa cũ được thiết kế rất đẹp”.

Masoudi làm việc ở bảo tàng từ trước chiến tranh và trải qua phần lớn cuộc đời của 1 chuyên gia đồ cổ ở đó, trừ vài tháng dưới sự cai trị của Taliban trong năm 2001. Lúc đó, ông từ chức để phản đối chủ trương phá hủy những cổ vật mà Taliban cho là không thuộc nền văn hóa Hồi giáo. Ông trở lại viện bảo tàng ngay khi Taliban bị lật đổ. Từ đó, ông tích góp phần xây dựng lại viện bảo tàng vốn bị hư hỏng rất nhiều trong cuộc chiến.

Sau buổi lễ trao trả các cổ vật, đa số các cổ vật được gói lại một cách cẩn thận và cất đi. Các lãnh đạo viện bảo tàng đang gây quĩ để xây dựng một tòa nhà mới nên chưa có điều kiện để trưng bày những cổ vật quí hiếm này. Vì vậy, trong số các cổ vật được bàn giao, chỉ có bức tượng Phật được trưng bày ở một hốc tường trên giếng cầu thang chính của viện bảo tàng.

Ngọc Thắng (Theo The Guardian/Báo Phụ Nữ)